• Zeeuwse cultuursector goed voor 1 procent van alle banen in Zeeland
• Relatief sterke daling werkgelegenheid cultuursector in 2020
• Bijna helft werkgelegenheid cultuursector in deelsector Kunst en cultureel erfgoed
• Met name banenverlies in Creatief zakelijke dienstverlening en Media en entertainment
• Meeste cultuurbanen in Middelburg
• Meerderheid banen cultuursector is deeltijd
• Relatief veel werknemers van 55 jaar of ouder

De cultuursector in Zeeland omvat in totaal ruim 1.500 banen (december  2020). Dit staat gelijk aan één procent van de banen in alle Zeeuwse bedrijfssectoren tezamen. Voor heel Nederland is dat 2 procent. Ter vergelijking: de landbouwsector is goed voor twee procent van alle banen in Zeeland. Wanneer we de werkgelegenheid bekijken in termen van de hoeveelheid gewerkte uren, dan zien we dat de cultuursector in Zeeland eind 2020 1.090 voltijdequivalenten (vte) telde, ofwel bijna 1 procent van het totale arbeidsvolume in Zeeland.

Waar tussen 2017 en 2019 nog sprake was van een stijging in het aantal banen in de cultuursector, is dit aantal tussen december 2019 en december 2020 met 11 procent afgenomen; van 1.700 naar ruim 1.500 banen. Landelijk is de afname 9 procent. Ten opzichte van de totale economie is deze afname relatief groot: in het eerste coronajaar (2020) is, zowel in Zeeland als landelijk, de werkgelegenheid in de cultuursector sterker gedaald dan de werkgelegenheid in alle sectoren tezamen (- 3 procent).

In Zeeland is de deelsector Kunst en cultureel erfgoed relatief sterk vertegenwoordigd (46 procent). Dit zijn in Zeeland vooral banen in openbare bibliotheken. In de sector media en entertainment (32 procent) is er sprake van een lichte ondervertegenwoordiging van het aandeel banen in Zeeland ten opzichte van Nederland. Het gaat hier in Zeeland bijvoorbeeld om banen bij radio-omroepen en in bioscopen. Deze ondervertegenwoordiging geldt nog sterker voor de sector creatief zakelijke dienstverlening (22 procent). Hierbij gaat het bijvoorbeeld om banen bij reclamebureaus.

In alle drie de cultuurdeelsectoren in Zeeland is sprake van een daling in werkgelegenheid. In Zeeland was, relatief gezien, de afname van het aantal banen in 2020 het grootst in de deelsectoren Creatief zakelijke dienstverlening en Media en entertainment. In de deelsector media en entertainment werken relatief veel oproepkrachten; dit kan de afname in deze sector wellicht verklaren. Oproepkrachten kunnen immers makkelijker dan vaste krachten (tijdelijk) niet worden opgeroepen als er minder of geen werk is.

In Zeeland zien we de meeste cultuurbanen in de vier stedelijke gemeenten. Middelburg heeft, met bijna 500 banen, de meeste banen in de cultuursector. Dat zijn in Middelburg vooral banen in Kunst en cultureel erfgoed en in het bijzonder banen bij openbare bibliotheken, culturele uitleencentra en openbare archieven.  In Vlissingen zien we vooral veel banen in Media en entertainment. Het gaat daar vooral om werk bij radio-omroepen, uitgeverijen van kranten en bioscopen. In Goes werken relatief veel mensen in de Creatief zakelijke dienstverlening en dan vooral bij reclamebureaus of in public relations.

In de gemeenten Goes en Terneuzen zijn de meeste banen in de cultuursector verloren gegaan (respectievelijk 90 en 30 banen). Ter vergelijking: in Middelburg daalde het aantal banen in de cultuursector met slechts 10.

Een meerderheid van de banen in de Zeeuwse cultuursector (64 procent) betreft deeltijdbanen. Hiermee wijkt Zeeland af van het landelijke beeld, waarbij de verdeling tussen vol- en deeltijd meer evenredig is (53 procent deeltijd). We zien dat ruim een kwart van alle banen in de cultuursector in Zeeland een arbeidsduur heeft van minder dan 20 uur. Zeeland heeft hiermee relatief meer kleine deeltijdbanen in de cultuursector dan gemiddeld in Nederland (19 procent). Het zijn vooral jonge (15 tot 25 jaar) en oudere (55+) werknemers die in kleine deeltijdbanen werken.

In Zeeland wordt 1 op de 10 banen in de cultuursector ingevuld door oproepkrachten. In dit opzicht wijkt Zeeland niet af van het landelijke beeld. Wel zien we hier een verschil tussen de deelsectoren. In de deelsector Media en entertainment is het aandeel oproepkrachten relatief het grootst (17 procent), gevolgd door Kunst en cultureel erfgoed (7 procent) en Creatief zakelijke dienstverlening (6 procent).

Een kwart van de werknemers in de cultuursector in Zeeland is 55 jaar of ouder. Dit aandeel is hoger dan gemiddeld in Nederland (18 procent). De cultuurbanen in Zeeland worden verder voor 36 procent bezet door mensen in de leeftijd tot 35 jaar (landelijk 42 procent) en 38 procent is tussen 35 en 55 jaar (landelijk 40 procent). Een vergelijking tussen de cultuurdeelsectoren in Zeeland laat zien dat ouderen (55-plussers) relatief vaak werkzaam zijn in de deelsector Kunst en cultureel erfgoed, terwijl jongeren (tot 35 jaar) vaker in de sectoren Media en entertainment en Creatief zakelijke dienstverlening werken. Verder zien we dat iets meer dan de helft van de cultuurbanen in Zeeland wordt ingenomen door vrouwelijke werknemers. De landelijke verdeling is precies 50/50.

• Aantal zelfstandig ondernemers in cultuursector steeg (nog) in 2020
• Zelfstandigen vooral in Kunst en cultureel erfgoed en Creatief zakelijke dienstverlening
• Relatief veel zelfstandig ondernemers op Schouwen-Duiveland

In 2020 werkten er in Zeeland 1.500 zelfstandig ondernemers in de cultuursector. Het gaat om mensen die in hun belastingaangifte over dit jaar hebben aangegeven actief te zijn geweest als zelfstandig ondernemer en in Zeeland hun hoofdvestigingslocatie hebben. Het gaat vooral om zelfstandigen zonder personeel: zelfstandig ondernemers met personeel zijn in de minderheid. De zelfstandigen in de cultuursector in Zeeland vormen, met 5 procent van het totaal, een relatief kleine groep binnen het totaal van zelfstandig ondernemers in alle bedrijfssectoren tezamen. Dit aandeel is wel groter dan het aandeel van cultuur in het totaal van alle banen van werknemers (1 procent). Landelijk is het aandeel van cultuur-ondernemers in de ondernemersgemeenschap, met 11 procent, wat hoger.

Tussen 2017 en 2020 is het absolute aantal zelfstandigen in de cultuursector in Zeeland gestegen. Kijken we naar de relatieve stijging van het aantal zelfstandigen dan is deze sterker dan gemiddeld in Nederland. Ook tussen 2019 en 2020 zien we een stijging van 4 procent van het aantal zelfstandig ondernemers in de Zeeuwse cultuursector. Eventuele effecten van de coronacrisis op het aantal zelfstandig ondernemers zijn nog niet goed zichtbaar. De cijfers zijn gebaseerd op jaaraangiften: alle ondernemers die vóór de uitbraak van de coronacrisis in 2020 actief waren zijn nog meegeteld in dit cijfer. Als zelfstandig ondernemers met hun onderneming zijn gestopt als gevolg van de coronacrisis dan zal dit pas zichtbaar worden in de cijfers over 2021. De cijfers van vorig jaar zijn op dit moment nog niet beschikbaar.

Het grootste deel van de zelfstandigen in de cultuursector in Zeeland werkt in de deelsector Kunst en cultureel erfgoed (39 procent), gevolgd door Creatief zakelijke dienstverlening (35 procent) en Media en entertainment (27 procent). Ten opzichte van het landelijke beeld werken Zeeuwse zelfstandigen iets vaker in de deelsector Media en entertainment en iets minder vaak in de deelsector Kunst en cultureel erfgoed.

Binnen Zeeland zien we de meeste zelfstandigen in de cultuursector in de vier stedelijke gemeenten en in Schouwen Duiveland. De meeste zelfstandig cultuurondernemers hebben hun vestiging in Middelburg. Het gaat in deze gemeente voor een belangrijk deel om ondernemers in de ‘scheppende kunst’ (w.o. kunstenaars) en bijvoorbeeld ook in de fotografie. In de gemeente Goes is het beeld wisselender. Daar zijn ongeveer evenveel ondernemers actief in de scheppende kunst, reclame en in de fotografie. Verder valt in het bijzonder de gemeente Schouwen-Duiveland op, vanwege het grote aantal zelfstandig ondernemers die daar actief zijn in de cultuursector. Deze ondernemers zijn het vaakst actief in de scheppende kunst en de reclamebranche.

Deze nulmeting geeft een eerste inzicht in de economische waarde van cultuur in Zeeland. Het laat zien dat er overeenkomsten zijn met andere regio’s in Nederland, met name als het gaat om de trendmatige ontwikkelingen, zoals de daling van de werkgelegenheid. Als we verder kijken dan zien we ook verschillen. Zo is de deelsector Kunst en cultureel erfgoed, in termen van banen, relatief groot in Zeeland; terwijl de deelsector Creatief zakelijke dienstverlening relatief klein is. Verder zien we dat in Zeeland relatief veel (oudere) werknemers en deeltijders in dienst zijn van culturele instellingen. 

Als we kijken naar zelfstandig ondernemers dan valt op dat er ten opzichte van het landelijke beeld relatief veel zelfstandig ondernemers werkzaam zijn in Media en entertainment in Zeeland en juist minder in Kunst en cultureel erfgoed. Ook zien we dat het aantal zelfstandig ondernemers in de cultuursector sinds 2017 relatief sterker is gestegen in Zeeland dan in de rest van het land.

Onze cijfers bieden nieuwe inzichten in de werkgelegenheid in de Zeeuwse cultuursector. Bij de interpretatie van de resultaten dient echter rekening te worden gehouden met het feit dat de cijfers uit 2021 nog niet zijn meegenomen. Waar in de werkgelegenheidscijfers over werknemers eerste effecten van de coronacrisis zichtbaar zijn is dat nog niet of nauwelijks het geval in de cijfers over zelfstandigen. Deze effecten worden waarschijnlijk pas zichtbaar als de cijfers over 2021 beschikbaar zijn en worden toegevoegd.

Ons streven is om de informatie over de ‘waarde van cultuur’ stapsgewijs aan te vullen en uit te bouwen in een bredere cultuurmonitor voor Zeeland. In deze monitor willen we naast economische waarde, ook kijken naar de culturele en maatschappelijke waarde van de cultuursector in Zeeland. De Boekmanstichting zal in 2022 een eerste Zeeuwse verdieping maken van de Regionale cultuurindex. Ook zal HZ Kenniscentrum Zeeuwse Samenleving in 2022 een verkennend onderzoek doen naar de vraag naar cultuur in Zeeland.