Steeds vaker hoor je de term ‘brede welvaart’ vallen als het gaat over regionale ontwikkeling. Brede welvaart gaat over ‘de kwaliteit van leven in het hier en nu en de mate waarin deze ten koste gaat van die van latere generaties of van die van mensen elders in de wereld’ (CBS). Hierbij spelen zowel economische, fysieke als sociale aspecten van het leven en de leefomgeving een rol.

De regionale monitor brede welvaart van het CBS geeft een breed en divers beeld van de staat en ontwikkeling van het wonen, werken en leven in de regio. Brede welvaart in het ‘hier en nu’ wordt in de CBS-monitor beschreven aan de hand van acht thema’s, namelijk subjectief welzijn, materiële welvaart, gezondheid, arbeid en vrije tijd, wonen, samenleving, veiligheid en milieu. Door regio’s op al deze thema’s te monitoren, krijgen we inzicht in verschillen en trends in regionale ontwikkeling.

De brede welvaart in Zeeland ligt lager dan in veel andere provincies. Dit geldt bijvoorbeeld voor verschillende milieu-gerelateerde indicatoren zoals emissie van fijnstof en broeikasgassen. De afstanden tot voorzieningen zijn in Zeeland relatief groot en het aandeel hoger opgeleiden is laag. In de meest recente CBS-cijfers valt verder op dat inwoners van Zeeland zich relatief negatief uitspreken over het vertrouwen dat zij hebben in anderen en in instituties (zoals de politiek) en de hoeveelheid sociale contacten.

In de meest recente regionale analyse van brede welvaart constateert het CBS dat in het oosten van Groningen, Drenthe, Limburg, de Kop van Noord-Holland, en dus ook Zeeland, de brede welvaart lager dan gemiddeld is. Niet alleen landelijke gebieden kampen met een lagere brede welvaart. Ook in grote steden als Rotterdam en Amsterdam is het beeld van brede welvaart minder gunstig. In de Randstedelijke gebieden zitten aandachtspunten vooral in zaken als veiligheid, milieu, samenleving (sociale contacten en vertrouwen) en gezondheid. 

Ook binnen Zeeland zien we verschillen als het gaat om brede welvaart. Bijvoorbeeld tussen enerzijds Zeeuws-Vlaanderen, waar met name de gemeenten Terneuzen en Sluis onder gemiddeld scoren op brede welvaart, en anderzijds Walcheren en de Oosterschelderegio met een iets positiever beeld. Zeeuws-Vlaanderen scoort in het bijzonder matig op ervaren gezondheid, arbeidsdeelname, aandeel hoger opgeleiden, afstand tot voorzieningen en openbaar vervoer, vertrouwen en sociale contacten en ook milieu. Niet voor niets is Zeeuws-Vlaanderen één van de voorbeeldregio’s in het advies ‘Elke regio telt’ dat in 2023 is uitgebracht door drie landelijke adviesraden.

Brede-welvaartscores staan niet op zichzelf. Ze zijn vaak (groten)deels te herleiden naar de kenmerken en inwonersamenstelling van het gebied. Zo is Zeeuws-Vlaanderen een uitgestrekt landelijk gebied, wat zich vertaalt in een grote afstand tot voorzieningen en openbaar vervoer. En een sterk vergrijzende bevolking gaat bijvoorbeeld vaak samen met een gemiddeld slechte ervaren gezondheid en lagere arbeidsparticipatie. Verder zorgt de zware industrie in Zeeuws-Vlaanderen voor een relatief hoge milieudruk op de regio. Dit speelt ook in de gemeenten Borsele en Vlissingen.

Laatstgenoemde gemeente heeft bovendien te maken met verschillende uitdagingen die kenmerkend zijn voor stedelijke gebieden. Denk hierbij aan beperkte sociale contacten, meer (ervaren) last van criminaliteit en een matige ervaren gezondheid. De gemeente Vlissingen wordt in de laatste publicatie van het CBS expliciet genoemd als één van de gemeenten in Nederland met de laagste (ervaren) brede welvaart.

Zeeland onderscheid zich op verschillende punten ook positief. Zo is het in Zeeland goed gesteld met de veiligheid: niet alleen is de geregistreerde criminaliteit laag, mensen voelen zich in Zeeland doorgaans ook veilig. Ook de woontevredenheid is in Zeeland hoog: inwoners zijn zowel met hun eigen woning als ook met de woonomgeving doorgaans erg tevreden.

De werkloosheid in Zeeland is het laagst van alle provincies. Samen met een hoge vacaturegraad is dat een gunstige uitgangspositie voor mensen die willen werken. Keerzijde van een dergelijke ‘krappe arbeidsmarkt’ is overigens wel dat het voor werkgevers moeilijk kan zijn om aan personeel te komen en dat dit ook maatschappelijke consequenties kan hebben (denk bijvoorbeeld aan tekorten aan zorgpersoneel).

De kwaliteit van leven in Kapelle is volgens de CBS-monitor het hoogst van alle Zeeuwse gemeenten; de ervaren gezondheid is daar goed, de werkloosheid laag en voorzieningen zijn relatief nabij. Ook Veere scoort al jaren hoog op de lijstjes van brede welvaart. Zo is het in Veere met name goed gesteld met de (ervaren) gezondheid en de kwaliteit van het zwemwater.
 

Waar Zeeland momenteel onder gemiddeld scoort op brede welvaart zien we wel positieve ontwikkelingen. Zo neemt de milieukwaliteit in Zeeland toe: naast een toename van de zwemwaterkwaliteit zien we in Zeeland ook een structurele daling in de emissie van fijnstof en broeikasgassen. Verder zien we dat mensen steeds meer verdienen, de arbeidsdeelname toeneemt en dat werkkansen voor werkzoekenden groter worden. Deze positieve ontwikkelingen betekenen overigens niet dat Zeeland een inhaalslag aan het maken is op het gebied van brede welvaart. Veel van de positieve ontwikkelingen die we in Zeeland zien, gelden namelijk ook voor veel andere regio’s in Nederland.

De regionale monitor brede welvaart van het CBS is nuttig om in grote lijnen contrasten te zien in de brede-welvaartsontwikkeling van regio’s in Nederland. Als HZ kenniscentrum doen wij een vierjaarlijks verdiepend onderzoek naar de brede welvaart in Zeeland. Met behulp van een bevolkingsonderzoek maken wij als het ware een scherpere foto van de brede welvaart in Zeeland. Dit doen wij door inwoners van Zeeland extra vragen te stellen rond de verschillende brede- welvaartsthema’s. Doordat relatief veel inwoners hun beeld met ons willen delen kunnen wij vervolgens scherpere inzichten geven op thema’s en op regio’s. Zie daarvoor onze eerdere publicatie Leven in Zeeland en het brede welvaartsdashboard voor de Zeeuwse gemeenten. De eerstvolgende editie van het onderzoek Leven in Zeeland zal plaatsvinden in 2025, met een rapportage in het voorjaar van 2026.