Deze maand staat ‘Subjectief welzijn’ in onze reeks centraal (zie ook onze inleiding over brede welvaart in Zeeland). We bespreken eerst de indicatoren van subjectief welzijn voor Zeeland en ijken deze aan Nederland en andere regio’s. Vervolgens gaan we in, waar mogelijk, op andere monitors en hun bevinding ten aanzien van dit thema. We sluiten de bijdrage af met een korte conclusie en maken een koppeling met ons onderzoek later dit jaar ‘Leven in Zeeland’.

De kwaliteit van leven wordt voor een groot deel bepaald door gevoel van geluk en algehele tevredenheid onder inwoners. Eerder liet Dijksterhuis (2016), ‘geluksprofessor’ aan de Radboud Universiteit Nijmegen, al eens zien dat de top 10 Westerse landen met de meest gelukkige inwoners sterker overeenkomt met de top 10 landen met een goede privé-werkbalans dan met de top 10 landen met het hoogste besteedbare inkomen onder de inwoners. Het achterliggende idee is dat in regio’s waar eenmaal in de primaire behoeften is voorzien, andere zaken (zoals vrije tijd) belangrijker worden voor het welzijn. 

Het model Brede Welvaart van het CBS meet subjectief welzijn met twee indicatoren: 
(a)    Tevredenheid met het leven;
(b)    Tevredenheid met vrije tijd.

We bespreken beide indicatoren voor Zeeland.

In de provincies Zeeland en Friesland zijn relatief de meeste mensen (18 jaar of ouder) tevreden met het leven. Negen op de tien inwoners zijn hier tevreden, ongeveer 5%-punt hoger dan in de provincies Zuid-Holland en Groningen. Hoewel op het eerste gezicht ook verschillen zijn tussen Zeeland en de andere provincies, is dat statistisch niet hard te maken. De gegevens over tevredenheid met het leven komen namelijk uit een vragenlijstonderzoek. De onzekerheidsmarge rond het tevredenheidspercentage is voor Zeeland dusdanig groot dat niet gezegd kan worden dat de tevredenheid met het leven in Zeeland hoger ligt dan in de andere provincies zoals Friesland, Noord-Brabant en Noord-Holland.

Evenals in de rest van Nederland is de mate van tevredenheid met het leven onder de Zeeuwse inwoners toegenomen. In 2019 gaf 91% van de Zeeuwen aan tevreden te zijn met het leven; in 2013 was dit nog 86%. 

Naar eigen zeggen is in Zeeland ruim driekwart van de inwoners tevreden met de hoeveelheid vrije tijd die zij hebben. Dit aandeel verschilt niet van andere provincies in het land. De provincies Drenthe en Overijssel vallen ten opzichte van Zuid-Holland en Utrecht positief op vanwege het hogere aandeel inwoners dat tevreden is over de eigen vrije tijd.

We zien landelijk dat mensen steeds minder tevreden zijn over hun vrije tijd. Voor Zeeland zien we deze daling niet. Was in 2013 nog 76% van de Nederlanders tevreden met de hoeveelheid vrije tijd, in 2019 is dit gedaald tot 74%. In Zeeland schommelt het percentage in dezelfde periode rond de 76%. Volgens het CBS kan de daling voor Nederland als geheel verklaard worden door een aantrekkende economie, die heeft gezorgd voor meer werk, maar ook voor minder vrije tijd. 

Gemeentecijfers over indicatoren van brede welvaart zijn van grote meerwaarde. De situatie op lokaalniveau bepaalt namelijk mede, en misschien wel vooral, de kwaliteit van leven van inwoners. We zien dat de gemeente Vlissingen relatief hoog scoort als het gaat om tevredenheid van inwoners met vrije tijd en tevredenheid met het leven (respectievelijk 78% en 89% is (zeer) tevreden). In de gemeente Middelburg liggen deze percentages bijvoorbeeld op 66% en 88%. Hoewel de tevredenheidspercentages tussen de gemeenten behoorlijk lijken te verschillen, zijn de verschillen niet statistisch significant.

Volgens de OESO Better Life Initiative behoort Zeeland tot de top 5% van alle onderzochte OESO-regio’s als het gaat om ervaren tevredenheid van inwoners met het leven. Ook binnen Nederland scoort Zeeland volgens de ‘Better Life Initiative’ goed op deze indicator, zoals ook de hierboven besproken CBS-gegevens laten zien. De OESO maakt voor het meten van subjectief welzijn gebruik van gegevens uit de internationale World Gallup Poll. Sinds 2014 is zij gestart met het opzetten van een raamwerk rond brede welvaart met als doel om de kwaliteit van leven tussen landen als geheel en tussen regio’s van verschillende landen te monitoren. 

De Brede Welvaartindex (BWI) van de Universiteit van Utrecht en de Rabobank gebruikt voor de indicatoren over geluk en tevredenheid met het leven gegevens van het CBS. De resultaten van deze monitor komen dan ook overeen met hetgeen hier eerder besproken.

Zeeland scoort op het gebied van subjectief welzijn goed en rond of net boven het landelijk gemiddelde. Er bestaan bovendien geen noemenswaardige verschillen tussen de Zeeuwse gemeenten wat laat zien dat het subjectief welzijn van inwoners gemiddeld genomen en ongeacht woongemeente, hoog ligt.

Onze eerste beschouwing op een indicator uit het brede welvaart model van het CBS maakt duidelijk dat het interessant is om welvaart in de regio te meten aan de hand van een breder pallet aan indicatoren dan alleen een traditionele indicator van welvaart als Bruto Regionaal Product (BRP). Hoewel Zeeland een lager BRP heeft dan veel andere provincies, lijken inwoners even of meer tevreden te zijn met het leven dan inwoners uit die andere provincies. Dit is belangrijk om te constateren, omdat subjectief welzijn van mensen een belangrijke graad is voor de kwaliteit van leven in de regio. De Zeeuwse regiodeals bieden handvatten om o.a. subjectief welbevinden te vergroten en vormen een belangrijke basis om de kwaliteit van leven in Zeeland verder te versterken.

De cijfers verdienen echter enige relativering. Zo zijn de indicatoren die subjectief welzijn meten gebaseerd op uitvraag onder een steekproef van inwoners. Bij steekproeven horen onzekerheidsmarges. De onzekerheidsmarges zijn voor Zeeland en de 13 Zeeuwse gemeenten groot zodat verschillen op een laagregionaal niveau soms moeilijk te duiden zijn. Ook zijn de meest recente cijfers over subjectief welzijn gebaseerd op landelijk onderzoek uit 2019; recentere cijfers zijn op dit moment nog niet beschikbaar.

In het onderzoekstraject ‘Leven in Zeeland’ gaan we verder in op het subjectief welzijn van Zeeuwen en brede welvaart in Zeeland in het algemeen. Wij vragen bijvoorbeeld de Zeeuwse inwoners naar de tevredenheid met het leven, met de gezondheid en ook naar de hoeveelheid vrije tijd en de balans tussen werk en privé. Doordat voor het onderzoek Leven in Zeeland een groot aantal Zeeuwen wordt benaderd (ongeveer 53.000) kunnen we resultaten op het niveau van gemeenten en soms zelf op het niveau van wijken met elkaar vergelijken. Verder zijn de gegevens die worden verzameld actueel, waardoor mogelijk ook al eerste voorzichtige indicaties gegeven kunnen worden van de impact van Coronacrisis op het subjectief welzijn van de inwoners.